Иргэд хоорондын зээлийн гэрээний эрх зүйн зохицуулалтын тулгамдсан асуудал ба хүүгийн хязгаар тогтоох жишиг

Abstract

2023 оны 3-р сараас хэрэгжсэн “Мөнгөн зээлийн үйл ажиллагааг зохицуулах тухай хууль” нь иргэд хоорондын зээлийг хуульчилж, зээлийн хүүгийн дээд хязгаарыг сарын 4.5%-иар тогтоож, бүртгэлжүүлэх, хяналт тавих зэрэг зохицуулалтуудыг тусгаж өгсөн хэдий ч хэрэгжилтийн хувьд хангалтгүй, бүртгэлгүй мөнгөн зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэгчид хүлээлгэх хариуцлага сул тул хууль зөрчиж мөнгөн зээлийн үйл ажиллагаа явуулж буй иргэд байсаар байна. “Нарантуул” олон улсын худалдааны төвд худалдаа эрхэлдэг 6744 иргэд буюу дийлэнх иргэн нь өдрийн зээл авч байсан түүхтэй, дахин өдрийн зээл авах боломжтой байгаа нь СЗХ-нд бүртгүүлээгүй мөнгөн зээлийн үйл ажиллагааг эрхлэгчид томоохон зах, худалдааны төвийн худалдаа эрхлэгч нарын хуулийн зохицуулалтын талаарх мэдлэггүйг нь ашиглан өндөр хүүтэйгээр зээл олгож байна. Цаашлаад СЗХ-нд бүртгэлгүй иргэд зээлийн үйл ажиллагаа эрхэлж, өндөр хүүтэй буюу дунджаар өдрийн 8.4%-ийн хүүтэй зээл олгож байгаа нь зээлийн дээд хязгаарыг хуулиар тогтоосон зохицуулалт СЗХ-нд бүртгүүлээгүй иргэдэд нөлөөлөхгүй, хэрэгжилт сул байгааг илэрхийлж байх бөгөөд Монгол улсын хувьд эдгээр далд хэлбэрээр, бүртгэлгүй мөнгөн зээлийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг иргэдийг хэрхэн илрүүлж, бүртгэлжүүлэх зохицуулалт байхгүй тул “Өдрийн зээл” гэх нэрийн дор мөнгө хүүлэлт өргөжих эрсдэл үүсээд байна. Тиймээс өөрийн болон бусад орнууд /Их Британи улс, АНУ, БНСУ/-ын хууль бус зээлтэй тэмцэхэд мэдээлэгчийг хамгаалах, урамшуулах, эрүүгийн хариуцлага оногдуулах зэрэг цогц тогтолцоо үр дүнтэй хэрэгжиж байх бөгөөд Монгол Улсын хувьд эдгээр зохицуулалтуудыг нутагшуулах боломжийг судлахыг зорилоо.